Zmieniasz pracę? Znalazłeś idealnego kandydata na pracownika? Pamiętaj o promesie zatrudnienia.
Promesa zatrudnienia to nic innego jak umowa przedwstępna, w której strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy przyrzeczonej, tj. umowy o pracę. Pracodawca zapewnia w niej, że zatrudni pracownika, ten z kolei – że podejmie się pracy. Inicjatorem zawarcia umowy przedwstępnej może być każda ze stron. Pracodawca, który nie może zatrudnić odpowiedniego kandydata z dnia na dzień chętnie skorzysta z tego rodzaju umowy, natomiast pracownik, w szczególności gdy podjęcie nowej pracy wiąże się z rezygnacją z dotychczasowego zatrudnienia w ten sposób zabezpieczy obietnicę przyszłego pracodawcy. Problem umów przedwstępnych nie został unormowany bezpośrednio w przepisach Kodeksu pracy, ale jest ona dopuszczalna na podstawie art. 389 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy. Stanowisko takie potwierdził niejednokrotnie w swoich orzeczeniach Sąd Najwyższy (tak m.in. w uchwale z 21 czerwca 1972 r., III PZP 13/72; z 15 marca 1977 r., I PRN 22/77; w postanowieniu z 13 maja 1977, I PZ 23/77).
Forma umowy przedwstępnej
Najbezpieczniej jest zawrzeć umowę przedwstępną w formie pisemnej, ponieważ jej brak może rodzić dla strony wywodzącej z faktu zawarcia umowy przedwstępnej skutki prawne trudności w jego dowiedzeniu. Jednak nie jest to warunek konieczny. Przedwstępna umowa o pracę, dla jej ważnego i skutecznego zawarcia pod względem prawnym, nie wymaga formy pisemnej, już ustne uzgodnienie warunków pracy między pracodawcą i pracownikiem powoduje powstanie stosunku pracy. Co więcej nawet jeśli strony uzgadniając warunki zatrudnienia wprost nie posłużą się sformułowaniem umowy przedwstępnej może dojść do jej zawarcia. Przy wykładni oświadczenia woli należy się opierać nie tylko na jego dosłownym brzmieniu, ale również uwzględniać zamiar stron oraz cel czynności prawnej. Powyższe oznacza, że istotne jest zachowanie pracodawcy oraz pracownika, na przykład o tym, że strony zawarły przedwstępną umowę o pracę może świadczyć wysłanie kandydata na badania lekarskie przez przyszłego pracodawcę. Należy wspomnieć, że przedwstępna umowa o pracę może mieć postać listu intencyjnego zaakceptowanego przez drugą stronę lub też jej zawarcie może nastąpić w formie dokumentowej, np. za pośrednictwem korespondencji e-mail.
Warunki promesy zatrudnienia
O ważności przedwstępnej umowy o pracę nie przesądza jej forma, kluczowe jest to czy strony ustaliły istotne postanowienia (tzw. essentialia negotii) ostatecznej umowy o pracę. Należy więc w takiej przedwstępnej umowie o pracę ustalić informacje, które wymienione są w art. 29 par. 1. Kodeksu pracy, a w szczególności: dane dotyczące stron umowy właściwej,rodzaj umowy, rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wymiar czasu pracy oraz wynagrodzenie. W przeciwnej sytuacji nie dojdzie do skutecznego zawarcia umowy przedwstępnej i stronie liczącej na zwarcie właściwej umowy o pracę nie będzie przysługiwało żadne roszczenie. W umowie przedwstępnej powinien również zostać określony termin, w którym strony zamierzają zawrzeć umowę właściwą oraz termin rozpoczęcia pracy. Czas trwania umowy przedwstępnej strony mogą określić w zależności od okresu wypowiedzenia poprzedniego stosunku pracy, bądź zdobycia przez pracownika dodatkowych uprawnień. Warto jednak pamiętać, iż termin wystąpienia zdarzenia, który wyznacza zawarcie przyrzeczonej umowy o pracę, musi być konkretny i znany stronom przynajmniej w przybliżeniu. Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin – strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku, od dnia zawarcia umowy przedwstępnej, nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej – nie można żądać jej zawarcia. Należy pamiętać, że ciężar dowodu, co do okoliczności uzasadniających twierdzenie o zawarciu umowy przedwstępnej spoczywa na stronie, która wywodzi z niego skutki prawne, a zatem co do zasady strony występującej z roszczeniem.
Uchylenie się od zawarcia umowy o pracę – czyli co nam daje promesa zatrudnienia?
Jeśli to pracodawca uchyla się od zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę, a sąd uzna, że strony zawarły przedwstępną umowę o pracę to kandydat na pracownika będzie miał możliwość dochodzenia od pracodawcy odszkodowania albo zawarcia umowy o pracę. Wybór roszczenia przysługuje zaś pracownikowi. W zakresie pierwszego żądania uprawniony może żądać naprawienia szkody, którą poniósł wskutek odmowy zawarcia umowy przyrzeczonej przez pracodawcę przez to, że liczył na zawarcie umowy przyrzeczonej; najczęściej szkodę będą stanowiły w takiej sytuacji utracone przez kandydata zarobki. Należy pamiętać, że odszkodowanie w takiej sytuacji nie stanowi równowartości wynagrodzenia, które miałby otrzymywać pracownik, gdyby zawarto z nim obiecaną umowę o pracę. Może jedynie stanowić równowartość wynagrodzenia, które pracownik utracił u poprzedniego pracodawcy w związku z tym, że rozwiązał z nim poprzednią umowę. Ponadto szkoda może obejmować ewentualne wydatki poniesione w związku z przygotowaniem umowy przedwstępnej i przygotowaniem się do wykonywania umowy przyrzeczonej, takich jak: koszty porad, dojazdów na spotkania, wstępnego przeszkolenia, zarobku utraconego podczas prowadzenia negocjacji albo korzyści, które zostałyby uzyskane wskutek przyjęcia innej, faktycznie odrzuconej oferty itp. Pracodawca może uchylić się od obowiązku naprawienia szkody, pomimo zawarcia umowy przedwstępnej jeżeli wykaże, że nie zawarcie umowy przedwstępnej było następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. Natomiast jeżeli to pracownik uchyla się od zawarcia ostatecznej umowy o pracę pracodawca może żądać jedynie odszkodowania. Pracodawca nie ma możliwości domagania się przed sądem zawarcia umowy przyrzeczonej, ponieważ w żadnym wypadku pracownik nie może zostać zmuszony – nawet wyrokiem sądu – do zawarcia umowy o pracę. Należy pamiętać, że strony w umowie przedwstępnej mogą jednak odmiennie określić zakres odszkodowania. Co więcej nie ma przeciwwskazań, aby w umowie przedwstępnej została określona kara umowna na wypadek, gdyby przyszły pracownik lub pracodawca odmówił zawarcia umowy przyrzeczonej. Sprawa dotycząca roszczeń wynikających z przedwstępnej umowy o pracę jest sprawą z zakresu prawa pracy co oznacza, że rozpoznaje ją sąd pracy. Promesa zatrudnienia zabezpiecza obydwie strony umowy – pracownika (że po zakończeniu trwania obecnej umowy będzie miał pracę) oraz pracodawcę (że pracownik nagle nie zmieni miejsca zatrudnienia) w związku z powyższym warto pamiętać o jej zawarciu.
